“Kültür” ve “medeniyet”in  ̶ hangi kelime ile ifade edersek edelim ̶  ilk çıkış unsurunu, kaidesini, mebdeini ya da arkhesini geriye doğru takip ettiğimizde “kitap”la karşılaşırız. Tahir Harîmî’nin Medeniyet Tarihinde Kütüphaneler isimli eseri bu anlamda “insan”ın, “kültür”ün, “medeniyet”in tarihidir.

Eserin yazarı Tahir Harîmî Balcıoğlu (1893-1953) okurlarımızın henüz tanımadıkları bir isim. Son dönem Osmanlı düşünürlerinden olan Tahir Harîmî Bey ardında bıraktığı eserleriyle kültür dünyamıza oldukça gecikmiş olarak bundan sonra katılacak bir âlim. Onun bize bıraktığı büyük eserlerinden ilki, ilk kez 1931’de yayımlanmış olan Medeniyet Tarihinde Kütüphaneler, kitap ve kütüphaneler konusunda ilk örnek çalışmalardan biri. Kütüphanelerin −aslında kitap ve onun oluşturduğu evrenin demek daha doğru olur− insanlık tarihi ve medeniyetler için ne anlam taşıdıklarını, insanlık tarihinin meydana gelmesinde üstlendikleri yüce görevi, medeniyetleri nasıl inşa ettikleri, medeniyetleri sağlam temeller üstüne yükselten şeyin ilim ve kitap olduğunu bir medeniyet tarihi perspektifiyle dile getiriyor. Kitap yayınlandıktan sonra Felsefe Yılığı'nda bir yazı kaleme alan Hilmi Ziya Ülken, Tahir Harîmî'nin eserine "kütüphaneler tarihi olmaktan ziyade umumi surette kitapçılık tarihi" denilebileceğini söyledikten sonra bu eserin en özgün tarafını şöyle ifade ediyor: "Doğrusunu söylemek icap eder ki, Garp kitapçılık tarihi tetkik edilmiş ve hakkında birçok eser yayımlanmış olduğu için, o sahada yapılacak şey basit bir tercümeden ibarettir. Halbuki müsteşrikler arasında da İslâm ve Türk medeniyetlerinin kitapçılığı hakkında hiçbir toplu eser vücuda getirilmemiştir. Bundan dolayı bu kitabın bilhassa bu hususiyeti ona orijinalliğini temin etmektedir." Hilmi Ziya'ya göre bu eserin en dikkate şâyân tarafı "Şark eserlerinin Avrupalılar tarafından tetkik ve tercümesi hakkındaki malûmat vermesi” ayrıca “Türk ve İslâm medeniyeti tarihini, Türk harsının tekâmülünü tetkik edecek kimselere rehberlik edecek ve birçok mühim membalara nüfuz imkânını temin edecek kıymette” olmasıdır.

1931’de ilk yayımlanışın ardından 87 yıl sonra Mayıs 2018’de 250. kitabımız olarak Büyüyenay kitaplığına katılmıştı. Şimdi yeniden gözden geçirilmiş 2. baskısı ile okurlarımızla buluşuyor.